Aldian Tegar Saputra. K4221004. Dr. Astiana Ajeng Rahadini, S.Pd., M.Pd. KONSEP
MEMAYU HAYUNING BAWANA LAN KEPEMIMPINAN JAWA SAJRONING SERAT KANDHA BUMI
ANGGITAN KI PADMASUSASTRA SARTA RELEVANSINE MINANGKA BAHAN AJAR PASINAON BASA
JAWA SMA. Skripsi, Surakarta: Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan
Universitas Sebelas Maret Surakarta, Maret 2025.
Panaliten iki duweni ancas kanggo ngandharake babagan konsep Memayu
Hayuning Bawana lan Kepemimpinan Jawa sajroning Serat Kandha Bumi anggita Ki
Padmasusastra lan sabanjure di relevansike minangka bahan ajar pasinaon
basa Jawa SMA. Wujud saka panaliten iki yaiku kualitatif deskriptif. Dhata sajroning panaliten iki awujud pethikan saka teks Serat Kandha Bumi lan
tafsiran makna sing nuduhake babagan konsep memayu hayuning bawana.
Sumber dhata saka panaliten
iki yaiku naskah Jawa lan wawanrembag saka informan. Teknik njupuk
subjek gunake purposive sampling. Teknik ngesahke dhata gunake
triangulasi teori lan metodhe. Sabanjure, tata cara nganalisis dhata gunake
teknik njupuk dhata, nyuda dhata, nyajeake dhata, lan jupuk dudutan. Asil saka
panaliten iki awujud konsep memayu hayuning bawana babagan sesambungan antarane
manungsa karo manungsa 1) rasa tresna welas asih; 2) rasa tepa selira; 3) sikap
kurmat mring sesama; 4) ewuh-pekewuh; 5) ngendhaleni emosi; 6) aja dumeh.
Sesambungan manungsa karo alam 1) ritual sesuci lan elemen banyu; 2) tetuwuhan
sajroning ritual. Sesambungan manungsa karo gusti 1) donga, nrima mring takdir,
lan ngakoni kuwasane Gusti; 2) laku utawa usaha. Konsep kepemimpinan Jawa ingkang
kamot yaiku 1) ngayomi
wasu pitripandhita-resi ingkang ulah puja mesubrata; 2) rumeksa raharjaning
praja bumi kelahiran; 3) trisna bangsa welas asih mring kawula dasih; 4) setya
ing janji nuhoni sabda ingkang wus kawedhar; 5) tundhuk ing bebener adhedhasar
adil. Sarta konsep memayu hayuning bawana lan kepemimpinan Jawa iki bisa
digunake kanggo bahan ajar pasinaon basa Jawa SMA kelas XI ing materi Sastra
Piwulang.
Tembung kunci: Memayu Hayuning Bawana, Kepemimpinan Jawa, Serat Kandha Bumi