Abstrak


Analisis Kesalahan Berbahasa Karangan Eksposisi Berbahasa Jawa Siswa Kelas XI SMA Negeri Kebakkramat Karanganyar Tahun Pelajaran 2014/2015


Oleh :
Nuriana Mawardani - K4211034 - Fak. KIP

SARIPATHI
Ancasing panaliten inggih punika: (1) kangge ngandharaken lan mantha wujud kalepatan basa wonten ing karangan eksposisi basa Jawa siswa kelas XI SMA Negeri Kebakkramat Karanganyar taun piwucalan 2014/2015, (2) kangge ngandharaken faktor ingkang anjalari kalepatan basa, lan (3) kangge ngandharaken upaya saking dwija lan siswa kapurih ngirangi kalepatan basa.
Panaliten punika ngginakaken pendekatan deskriptif kualitatif lan kalebet panaliten studi kasus. Sumbering data saking dokumen awujud karangan eksposisi basa Jawa siswa lan narasumber (informan) ingkang kaperang saking dwija basa Jawa lan uga siswa kelas XI SMA Negeri Kebakkramat. Teknik sampling (cuplikan) ingkang dipun-ginakaken inggih punika purposive sampling. Teknik makempaling data awujud analisis dokumen lan wawancara mendalam. Validitas data ngginakaken teknik triangulasi lan review informan. Teknik analisis data ingkang dipun-ginakaken inggih punika model analisis jalinan ingkang kaperang saking sekawan komponen inggih punika ngempalaken data, reduksi data, penyajian data, lan dudutan kanthi verifikasi. Panaliten punika kalampahan kanthi tigang perangan inggih punika perangan saderengipun panaliten, lelampahanipun panaliten, lan panyeratanipun laporan panaliten.
Dudutan saking panaliten inggih punika: kaping pisan, kalepatan basa wonten ing karangan eksposisi basa Jawa siswa punika kaperang dados tigang aspek, inggih punika kalepatan ing tataran ejaan (fonologi), diksi/kata (morfologi), dan kalimat (sintaksis). Gunggunging kalepatan ing tataran ejaan 50,92%, diksi/kata 33,60%, lan kalimat 15,48%. Kaping kalih, kalepatan basa ing karangan eksposisi basa Jawa siswa dipunjalari saking kathah faktor, inggih punika: kirang tuladha saking dwija, kaidah basa Jawa siswa ingkang taksih kirang, pikantuk pengaruh saking basa ibu, kirang gladhen nyerat karangan kanthi basa Jawa, kirang wekdal nyerat karangan, lan siswa kirang teliti nalika damel karangan. Kaping tiga, upaya saking dwija lan siswa kangge ngirangi kalepatan basa ing karangan eksposisi basa Jawa siswa inggih punika: paring tuladha rumiyin, nikelaken kompetensi kaidah basa Jawa siswa, nikelaken basa Jawa Krama ing gesang saben dinten, kedah kathah gladhen nyerat karangan kanthi basa Jawa, paring wekdal ingkang cekap kangge siswa nalika damel karangan, lan uga kedah ngangge teknik koreksi ingkang trep.
Tembung wos: analisis kalepatan basa, karangan eksposisi, basa Jawa
ABSTRAK
Tujuan penelitian ini adalah: (1) untuk mendeskripsikan dan mengklasifikasikan bentuk kesalahan berbahasa yang terdapat dalam karangan eksposisi berbahasa Jawa siswa kelas XI SMA Negeri Kebakkramat Karanganyar tahun pelajaran 2014/2015, (2) mendeskripsikan faktor penyebab kesalahan berbahasa tersebut, dan (3) mendeskripsikan upaya yang dilakukan guru dan siswa untuk mengurangi kesalahan berbahasa tersebut.
Penelitian ini menggunakan pendekatan deskriptif kualitatif dan termasuk penelitian studi kasus. Sumber data berasal dari dokumen berupa karangan eksposisi berbahasa Jawa siswa dan narasumber (informan) yang terdiri dari guru bahasa Jawa serta siswa kelas XI SMA Negeri Kebakkramat. Teknik sampling (cuplikan) yang digunakan adalah purposive sampling. Teknik pengumpulan data berupa analisis dokumen dan wawancara mendalam. Validitas data menggunakan teknik triangulasi dan review informan. Teknik analisis data yang digunakan adalah model analisis jalinan atau mengalir yang meliputi empat komponen yaitu pengumpulan data, reduksi data, penyajian data, dan penarikan simpulan dengan verifikasinya. Penelitian dilaksanakan dalam tiga tahap meliputi tahap prapenelitian, pelaksanaan penelitian, dan penyusunan laporan penelitian.
Simpulan penelitian ini adalah sebagai berikut. Pertama, kesalahan berbahasa Jawa yang sering terjadi pada karangan eksposisi berbahasa Jawa siswa dibagi menjadi tiga aspek, yaitu kesalahan pada tataran ejaan (fonologi), diksi/kata (morfologi), dan kalimat (sintaksis). Frekuensi kesalahan pada tataran ejaan pada karangan eksposisi siswa sebesar 50,92%, kesalahan pada tataran diksi/kata sebesar 33,60%, dan kesalahan berbahasa pada tataran kalimat adalah sebesar 15,48%. Kedua, kesalahan berbahasa yang sering terjadi dalam karangan eksposisi siswa disebabkan oleh beberapa faktor, diantaranya: kurangnya contoh dari guru, penguasaan kaidah bahasa Jawa siswa yang kurang memadai, adanya pengaruh bahasa ibu, kurangnya latihan menulis karangan berbahasa Jawa, kurangnya waktu menulis karangan, dan siswa kurang teliti ketika membuat karangan. Ketiga, upaya yang dilakukan guru dan siswa untuk mengurangi kesalahan berbahasa dalam karangan eksposisi berbahasa Jawa siswa diantaranya: memberi contoh terlebih dahulu, meningkatkan penguasaan kompetensi kaidah bahasa Jawa siswa, meningkatkan penggunaan bahasa Jawa Krama di kehidupan sehari-hari, memperbanyak latihan menulis atau mengarang karangan berbahasa Jawa, memberi waktu yang cukup kepada siswa saat membuat karangan, serta menerapkan teknik koreksi yang tepat.
Kata kunci: analisis kesalahan berbahasa, karangan eksposisi, bahasa Jawa
ABSTRACT
The purpose of this research is: (1) to describe and classify form the error of Javanese language in exposition essay by the students at class XI of SMA Negeri Kebakkramat Karanganyar in the academic year 2014/2015, (2) to describe causes of error language, and (3) to describe the effort which is done by the teacher and student to decrease the error language.
This research used qualitative descriptive research and includes a case study. Data of source from the document Javanese language in exposition essay by the students and informant by the Javanese teacher and the student at class XI of SMA Negeri Kebakkramat. The sampling techniques used was purposive sampling. Data collection techniques such as document analysis and in-depth interviews. The validity of the data using triangulation techniques and reviews informant. Data analysis technique used was the flow model of analysis that includes four components is a data collection, data reduction, data display, and drawing conclusions with verifying. The research was conducted in three phases covering preresearch stage, research, and format the report of research.
The conclusions of this research are as follows. Firstly, the linguistic elements of Javanese language error that often occur in the student exposition essay is divided into three errors namely at the level of spelling error/phonology, diction error/ morphology, and sentence error/syntax. The error frequency of spelling in students exposition essay of 50,92%, diction error of 33,60%, and sentence error of 15,48%. Secondly, Javanese language errors that often occur in a student exposition essay caused by several factor, among others: the lack of examples by the teachers, the students inadequate of Javanese language mastery, the influence of the mother tongue/basic language, lack of writing practice the Javanese language essay, lack of writing time, and students are less through when making an essay. Thirdly, the efforts which is done by the teacher and student to decrease errors Javanese language in exposition essay include: giving more examples before, increasing students Javanese language mastery, increasing Krama Javanese language in daily life, having more practices in writing, giving more time to student when writing the essay, and apply appropriate correction techniques.
Keywords: languange error analysis, exposition essay, Javanese language