ABSTRAK
Permasalahan yang dibahas dalam penelitian ini, yaitu (1) bagaimana suntingan teks dari naskah Bab Agama sarta Iman yang bersih dari kesalahan? (2) bagaimana ajaran ilmu tasawuf yang terkandung di dalam Bab Agama sarta Iman?
Tujuan penelitian ini adalah (1) menyajikan suntingan teks Bab Agama sarta Iman yang bersih dari kesalahan (2) mengungkapkan ajaran ilmu tasawuf yang terkandung di dalam Bab Agama sarta Iman.
Bentuk penelitian ini adalah penelitian filologis yang bersifat deskriptif kualitatif. Jenis penelitiannya adalah penelitian pustaka (library research). Data dalam penelitian ini adalah naskah Bab Agama sarta Iman. Naskah Bab Agama sarta Iman berbentuk gancaran (prosa) dan berhuruf Jawa carik berjumlah 90 halaman. Naskah Bab Agama sarta Iman merupakan naskah pribadi di masyarakat. Teknik yang digunakan dalam penelitian ini adalah teknik content analysis.
Teknik analisis data melalui deskripsi naskah, kritik teks, suntingan teks disertai dengan aparat kritik dan terjemahan. Metode standar digunakan dalam penelitian naskah Bab Agama sarta Iman. Kemudian dilanjutkan dengan analisis isi. Kajian isi untuk mengungkap ajaran ilmu tasawuf dalam teks Bab Agama sarta Iman.
Simpulan penelitian ini adalah (1) naskah Bab Agama sarta Iman adalah naskah masyarakat yang menjadi koleksi pribadi Bapak Totok Sudarto, S.Kar.,M.Hum, yaitu dosen Sejarah ISI (Institut Seni Indonesia Surakarta), jurusan seni tari yang beralamatkan di Desa Suruh RT 02/V Tasikmadu Karanganyar, Jawa Tengah dan merupakan naskah tunggal. Di dalamnya terdapat banyak varian, yaitu 27 varian lakuna huruf, 18 varian lakuna suku kata, 7 varian adisi huruf, 13 varian adisi suku kata, 1 varian disi kata, 37 variaaan hiperkorek, 4 varian saut de meme au meme, 3 varian corrupt, dan 12 ketidak konsistenan dalam penulisan teks. Setelah melalui cara kerja filologi dimulai dari deskripsi naskah, kritik teks, aparat kritik hingga transliterasi, maka suntingan teks Bab Agama sarta Iman dalam penelitian ini merupakan teks yang bersih dari kesalahan dan dapat dipertanggungjawabkan secara ilmiah. (2) Bab Agama sarta Iman adalah naskah yang berjenis Islam dan Mistik Jawa. Di dalamnya tertulis ajaran tasawuf, yaitu petunjuk agar manusia dapat mencapai ma’rifatullah (mengenal Allah) dengan sebenar-benarnya, dengan meleburkan diri pribadi pada Allah. Petunjuk atau ajaran tersebut terbagi menjadi empat fase atau masa, yaitu syariat, tarikat, hakikat, makrifat.
Kata kunci: Filologi, Tasawuf, Islam, Bab Agama sarta Iman

ABSTRACT
Problem statements in this research are (1) how does the editing of Bab Agama sarta Iman which is no mistakes (2) how does the teaching tasawuf of Bab Agama sarta Iman?
The purposes of this research are (1) to present the editing version of Bab Agama sarta Iman which is no mistakes (2) to describe the teaching tasawuf of Bab Agama sarta Iman.
The form of this research is philological research that has sort of descriptive qualitative. A kind of this research is library research. The data in this research are Bab Agama sarta Iman formed gancaran (prose) and typed in Jawa Carik and consist of 90 pages. The script of Bab Agama sarta Iman is private script in the society. Techniques of data is content analysis.
Engineering analysis of data, through the description of a manuscript criticism of text, edits a text accompanied with an apparatus criticism and translation. The method or methods of the standard critical edition (commonly) used in the method editor Bab Agama sarta Iman. The content is express the teaching about the steps to reach tasawuf in Bab Agama sarta Iman.
The conclusions of this research are (1) Bab Agama sarta Iman is society script that become private collection of Mr. Totok Sudarto, S.Kar.,M.Hum, is history lecture of ISI (Institut Seni Indonesia Surakarta) in dance program that lived in Desa Suruh RT 02/V Tasikmadu Karanganyar, Jawa Tengah is single script. There are many variants like 27 variant lacuna letter, 18 variant lacuna syllables, 7 variant adisi letter, 13 variant adisi syllables, 1 variant adisi words, 37 variant hipercorrect, 4 variant saut de meme au meme, 3 variant corrupt, and 12 author inconsistency which consist of inconsistency in using colleague script and writting word. After by philology procedure, starts from manuscripts description, text criticism, criticism apparatus, until transliteration, so editing of Bab Agama sarta Iman in this research were no mistakes and can be scientific responsibilty. (2) Bab Agama sarta Iman is kind of Islam and Javanese mystical script. In there consist of tasawuf teaching that is way for human to reach the true of ma’rifatullah (to know Allah) and melted with Allah. The teaching devided into four fase, syariat, tarika, thakikat, makrifat.
Keyword: Filologi, Tasawuf, Islam, Bab Agama sarta Iman

SARI PATHI
Prêkawis ingkang dipunrêmbag wontên panalitèn punika (1) kados pundi suntingan teks Bab Agama sarta Iman ingkang lêrês saha botên wontên kalêpatanipun? (2) kados pundi piwulang ilmu tasawuf ingkang sumimpên wontên ing teks Bab Agama sarta Iman?
Ingkang dados ancasipun panalitèn inggih mênika (1) angandharakên suntingan teks Bab Agama sarta Iman ingkang lêrês saha botên wontên kalêpatanipun (2) piwulang ilmu tasawuf ingkang sumimpên wontên ing teks Bab Agama sarta Iman.
Wujud panalitènipun inggih punika panalitèn filologi ingkang sipatipun deskriptif kualitatif. Jinis panalitènipun inggih punika panalitèn pustaka. Data panalitènipun inggih punika Sêrat Bab Agama sarta Iman ingkang wujudipun gancaran (prosa) mawi aksara Jawa carik ingkang cacahipun wontên 90 kaca. Sêrat Bab Agama sarta Iman kalêbet naskah pribadi wontên ing bêbrayan. Teknik ingkang dipunginakakên wontên ing panalitèn inggih mênika teknik content analysis.
Teknik analisis data kanthi deskripsi naskah, kritik teks, suntingan teks, dipunsarêngi aparat kritik lan terjemahan. Metode edisi kritis utawi metode standar dipun-ginakakên ing penyuntingan naskah Sêrat Bab Agama sarta Iman. Salajêngipun isi Sêrat Bab Agama sarta Iman dipuntêliti. Kajian isi punika kangge angandharakên piwulang ilmu tasawuf ingkang sumimpên wontên ing teks Bab Agama sarta Iman.
Dudutan panalitèn inggih mênika (1) Sêrat Bab Agama sarta Iman mênika naskah bêbrayan ingkang dados koleksi pribadi Bapak Totok Sudarto, S.Kar.,M.Hum, dosen Sejarah ISI (Institut Seni Indonesia Surakarta), jurusan seni tari, griyanipun wontên ing Desa Suruh RT 02/V Tasikmadu Karanganyar, Jawa Tengah. Bab Agama sarta Iman kalêbêt naskah tunggal. Ing salêbêtipun pinanggih varian-varian, inggih mênika 27 varian lakuna huruf, 18 lakuna suku kata, 7 varian adisi huruf, 13 varian adisi suku kata, 1 varian adisi kata, 37varian hiperkorek, 3 varian corrupt lan 12 panyêratan teks ingkang boten ajêg. Sêsampunipun dipuntêliti kanthi cara kerja filologi kawiwitan saking deskripsi naskah, kritik teks, aparat kritik, transliterasi, pramila suntingan teks Sêrat Bab Agama sarta Iman wontên ing panalitèn punika dipuntêtêpakên minangka teks ingkang lêrês saha botên wontên kalêpatanipun lan sagêd dipuntanggêljawabakên kanthi ilmiah. (2) Bab Agama sarta Iman punika jinis Islam saha kêjawèn. Ing salêbêtipun sumimpên piwulang tasawuf, inggih mênika panuntun kangge manungsa supados sagêd nggayuh ma’rifatullah ingkang kanthi lêrês, srana nyawiji kawula lan Gusti. Panuntun saha piwulang mênika kaperang dados sêkawan tataran, inggih mênika syariat, tarikat, hakikat, makrifat.
Tembung wos: Filologi, Tasawuf, Islam, Bab Agama sarta Iman